Αναμφίβολα το μεγαλύτερο ποσοστό των ανθρώπων έχει υπάρξει θύμα διαδικτυακού εκφοβισμού, ο οποίος μπορεί να πάρει ποικίλες διαστάσεις: από ένα φαινομενικά ‘’αθώο’’ πείραγμα μέχρι την πρόκληση ψυχολογικών και – ενδεχομένως αργότερα – σωματικών βλαβών. Εάν μελετήσουμε τα χαρακτηριστικά των εκφοβιστών, οδηγούμαστε στη διαμόρφωση ενός κοινού προφίλ ατόμων που εκφοβίζουν στο διαδίκτυο. Σαφώς, μπορεί να υπάρχουν και αποκλίσεις από αυτό, καθώς δεν μπορούν να αντιπροσωπεύσουν όλους τους χρήστες αυτού του είδους.
Αναφορικά με τα χαρακτηριστικά τέτοιων ατόμων είναι η επιθετικότητα, η παρορμητική συμπεριφορά, η έλλειψη κοινωνικών δεξιοτήτων, η έλλειψη ενσυναίσθησης προς τα θύματα και η απουσία αναγνώρισης των συνεπειών των πράξεων τους στους άλλους. Θεωρείται επίσης ότι προέρχονται από οικογένειες με επιθετικό και παράλληλα αδιάφορο στυλ γονικής πρακτικής, επιτρέποντας βίαιες συμπεριφορές. Επιπλέον, δεν είναι εξοικειωμένοι με το να εκφράζουν και να αναγνωρίζουν τα συναισθήματά τους, πράγμα που έχει επίσης τις ρίζες του στην ανατροφή από την οικογένεια.
Ποιοι όμως είναι οι παράγοντες που συσχετίζονται με την επιθετικότητα στο διαδίκτυο; Κάποιοι από αυτούς είναι τα ψυχοπαθητικά και αντικοινωνικά στοιχεία της προσωπικότητας, τα προβλήματα συμπεριφοράς και η ευαισθησία στο άγχος. Παραδόξως, δεν είναι λίγοι εκείνοι που εμφανίζουν ένα υψηλό κοινωνικό και νοητικό προφίλ και θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως ‘’υπεράνω πάσης υποψίας’’. Πέραν αυτών όμως, υπάρχουν κάποιοι παράγοντες που δρουν αλληλεπιδραστικά μαζί με άλλους.
Πρέπει να τονιστεί πως και το ίδιο το άτομο μπορεί να εμφανίζει προδιάθεση για την εκδήλωση τέτοιων συμπεριφορών, εάν έχει διαγνωστεί με κάποια διαταραχή συμπεριφοράς. Ωστόσο, υπάρχει μια σχέση επιβράβευσης και θετικής ενίσχυσης μεταξύ του ηλεκτρονικού εκφοβισμού και των ατόμων που τον διαπράττουν. Πιο αναλυτικά, τέτοιου είδους συμπεριφορές εξυπηρετούν κάποιους σκοπούς (π.χ. απόκτηση αγαθών, αύξηση της αυτοεκτίμησης μέσω της προσβολής του άλλου, φήμη, προβολή ασυνείδητων συναισθημάτων). Επιτυγχάνοντας αυτούς τους σκοπούς, το άτομο καταλαβαίνει ότι η συμπεριφορά του είναι λειτουργική και έτσι αποκτά αυτό που στοχεύει εξαρχής. Έτσι, λαμβάνοντας θετική ενίσχυση, ωθείται στο να διατηρήσει αυτή την πρακτική εφόσον τον εξυπηρετεί.
Πέρα όμως από τους ατομικούς και οικογενειακούς παράγοντες, επιδρά και η κοινωνία στην διαμόρφωση τέτοιων χρηστών. Στα μέσα μαζικής ενημέρωσης και περισσότερο στα βιντεοπαιχνίδια προβάλλονται έντονα περιστατικά βίας, με τους νέους να επηρεάζονται περισσότερο καθώς περνούν αρκετό χρόνο σε αυτά. Επομένως ασυνείδητα αφομοιώνουν τέτοιες συμπεριφορές και αργότερα συμπεριφέρονται το ίδιο επιθετικά και στο διαδίκτυο.
Παραμένοντας στο πλαίσιο της κοινωνίας, φαίνεται και πως το ευρύτερο κοινωνικοοικονομικό περιβάλλον ασκεί κάποια επίδραση σε τέτοιου είδους φαινόμενα. Παρ’όλο που ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός δεν λαμβάνει χώρα σε εξωτερικές συνθήκες, φαίνεται πως συνδέεται με την φτώχεια και με την γενικότερη εγκληματικότητα που επικρατεί στις γειτονιές. Η ανασφάλεια που προκαλεί η φτώχεια ενδέχεται να σχετίζεται με επιθετικότητα και με παρεμφερείς συμπεριφορές.
Εύλογα συμπεραίνει κανείς πως η επιθετικότητα μέσω διαδικτύου είναι η πιο εύκολη και άμεση, δεδομένου του ότι σήμερα όλοι έχουμε πρόσβαση σε αυτό. Επιπλέον, σε συνδυασμό με την ανωνυμία που προσφέρει ορισμένες φορές και την δυσκολία εύρεσης του ατόμου που κρύβεται πίσω από τον ηλεκτρονικό προφίλ του θύτη ή του θύματος, ο εκφοβισμός καθίσταται ακόμα πιο ελκυστικός και προσβάσιμος.
Πηγή:
Μπαλντάς, Α. (2021). Μελέτη Κακόβουλων Χρηστών Κοινωνικών Δικτύων
Ονομάζομαι Ειρήνη – Παναγιώτα Ραμαντάνη και είμαι τελειόφοιτη φοιτήτρια ψυχολογίας στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Αυτό το διάστημα πραγματοποιώ την πρακτική μου άσκηση στο Διεθνές Ινστιτούτο Κυβερνοασφάλειας (CSI Institute). Παράλληλα είμαι εθελόντρια αρθρογράφος στο psychoedu.gr καθώς με ενδιαφέρουν θέματα ψυχοπαθολογίας. Επιπλέον έχω συμμετάσχει σε ορισμένα σεμινάρια της Α΄ Ψυχιατρικής Κλινικής της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ.