Η καθημερινή και ουσιαστική επικοινωνία με τα παιδιά μας είναι ζωτικής σημασίας για τη βελτίωση των σχέσεων μας μαζί τους, την ανάπτυξη αμοιβαίας εμπιστοσύνης, τη δημιουργία υγιών σχέσεων, καθώς και τη βελτίωση της αυτοπεποίθησης και αυτογνωσίας του παιδιού. Όταν τα παιδιά αρχίζουν να εντάσσονται στο σχολείο και το σχολικό περιβάλλον, η ανάγκη τους για τους γονείς μειώνεται και αυξάνεται κατά πολύ η αυτονομία τους. Προκειμένου, λοιπόν, να μπορούμε να επικοινωνήσουμε ουσιαστικά μαζί τους, χρειάζεται και οι γονείς να δώσουν έμφαση στο περιεχόμενο των λέξεων τους, τον τρόπο έκφρασής τους και την καταλληλόλητα του χρονικού πλαισίου.
Κάνετε ενδιαφέρουσες και στοχευμένες ερωτήσεις.
Αντί, για παράδειγμα, να ρωτήσετε το παιδί σας «Τι κάνεις;» ή «Πως πήγε το σχολείο σήμερα;», όπου η απάντηση μάλλον θα είναι ένα σκέτο «καλά», προσπαθήστε να συνδέσετε μια ερώτηση με ένα προηγούμενο περιστατικό, προβληματισμό ή το οτιδήποτε σας έχει αναφέρει το παιδί σας. Ένα παράδειγμα για παιδί προσχολικής ηλικίας θα ήταν «Πως σου φάνηκαν οι κατασκευές, που κάνατε, στο σχολείο για τη γιορτή του σχολείου;» ή σε έναν έφηβο «Πως νιώθεις σήμερα μετά τον τσακωμό, που μου είχες αναφέρει, ότι είχατε με την Μαρία;». Χρειάζεται αρκετή δουλειά, βέβαια, ώστε να φτάσετε στο σημείο να κάνετε πάντα τις κατάλληλες ερωτήσεις, για να εκμαιεύσετε απαντήσεις από το παιδί σας, αλλά θα εκπλαγείτε και μόνο από το γεγονός ότι διανθίζοντας τις ερωτήσεις σας από το να ρωτάτε απλά «πως πήγε σήμερα», το παιδί σας θα αρχίσει να μιλάει περισσότερο και θα μπορέσετε να κάνετε μια πιο ολοκληρωμένη και με νόημα συζήτηση.
Αποβάλλετε το ανακριτικό ύφος.
Αν κάτι απεχθάνονται τα παιδιά –τα παιδιά όλων των ηλικιών- είναι να τους κάνουν ερωτήσεις με τη μορφή ανάκρισης. Μπορεί οι γονείς να έχουν τις καλύτερες προθέσεις και πράγματι να ενδιαφέρονται να μάθουν τι κάνει και πως είναι το παιδί τους, ωστόσο το είδος της ερώτησης που θα χρησιμοποιήσουν είναι πολύ σημαντικό. Αν ξεκινάτε μια συζήτηση με το παιδί σας με το «τί έκανες σήμερα;» ή ακόμη χειρότερα όταν το παιδί σας εξιστορεί κάτι και διακόπτετε με ερωτήσεις, όπως « και εσύ τι έκανες, τι είπες;» κλπ. το σίγουρο είναι ότι το παιδί εκείνη τη στιγμή ακόμη και ασυνείδητα θα νιώσει την πίεση της ανάκρισης και θα βρει τρόπους να διακόψει τη συζήτηση ή να αλλάξει θέμα.
Μην είστε επικριτικοί.
Όταν το παιδί σας συζητάει μαζί σας, ακούστε ό,τι έχει να πει με απόλυτη κατανόηση και σεβασμό προς αυτά, που λέει, χωρίς να του δίνετε μαθήματα ή να του κάνετε κήρυγμα εκείνη τη στιγμή, γιατί είναι σίγουρο ότι θα φύγει τρέχοντας. Σκεφτείτε τον εαυτό σας: τι θα κάνατε εσείς αν μιλούσατε με έναν φίλο σας και καθ΄ όλη τη διάρκεια της κουβέντας σας μιλούσε μόνο, για να σας κρίνει για κάτι που είπατε ή για κάτι που είπατε ότι κάνατε; Ακούστε προσεκτικά και ενεργητικά τί έχει να σας πει το παιδί σας, σκεφτείτε και αν θεωρείτε ότι πρέπει να συζητήσετε εκ νέου για κάποιο θέμα, βρείτε άλλους τρόπους να του περάσετε το μήνυμα ή το μάθημα, που θέλετε, κάποια άλλη στιγμή.
Επικεντρωθείτε στα συναισθήματα του παιδιού σας.
Είναι, επίσης, πολύ σημαντικό μέσα από την επικοινωνία σας με το παιδί σας να δίνετε έμφαση στην έκφραση των συναισθήμάτων του μέσω της μη λεκτικής επικοινωνίας, αλλά και ακόμη περισσότερο να ενισχύετε την έκφραση των συναισθημάτων του παιδιού μέσα από τη συζήτηση, καθώς η αναγνώριση, η σωστή εξωτερίκευση και η διαχείριση των συναισθημάτων είναι ένα απαραίτητο εφόδιο και εργαλείο, το οποίο πρέπει να αποκτήσει σταδιακά για όλη του τη ζωή. Οπότε, χρησιμοποιήστε ερωτήσεις, που έχουν να κάνουν με τα συναισθήματα του παιδιού σας και εστιάστε σε αυτά. Για παράδειγμα, αποφύγετε ερωτήσεις του τύπου «αα, και τι έγινε μετά, τι έκανες;» και χρησιμοποιήστε εκφράσεις όπως «εσύ πως νιώθεις τώρα γι’ αυτό;», «πως ένιωσες εκείνη τη στιγμή;», «πρέπει να είσαι αρκετά στεναχωρημένος / θυμωμένος / πληγωμένος με αυτό που έγινε» ή « μου φαίνεται ότι είσαι στεναχωρημένος και είναι φυσικό, θα ήθελες να μου μιλήσεις περισσότερο γι’ αυτό;»
Πρέπει, βέβαια, να θυμάστε ότι οι ερωτήσεις και ο τρόπος, που εκφράζετε γενικά στο παιδί, πρέπει να είναι συνυφασμένα με το αναπτυξιακό στάδιο του παιδιού, προκειμένου να γίνεστε κατανοητοί.
Ονομάζομαι Αναστασία Καφανή και είμαι τελειόφοιτη του τμήματος Ψυχολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Την περίοδο αυτή συνεργάζομαι με το Διεθνές Ινστιτούτο για την Κυβερνοασφάλεια (Csii) στα πλαίσια εκπόνησης της πρακτικής μου, συμμετέχοντας στη συγγραφή άρθρων, την τηλεφωνική υποστήριξη πολιτών και σε διάφορες δράσεις του Ινστιτούτου.