Μιλώντας στη καθημερινότητα μας χρησιμοποιούμε την έννοια του άγχους και του στρες για να εκφράσουμε τη συναισθηματική πίεση που βιώνουμε. Είναι όμως άραγε αυτές οι δύο έννοιες ταυτόσημες;
Το άγχος λοιπόν διαφέρει από το στρες και είναι σημαντικό να γνωρίζουμε τις διαφορές του ώστε να κατορθώσουμε να προσδιορίσουμε με μεγαλύτερη ακρίβεια τα συμπτώματα μας και τον τρόπο που αντιμετωπίζουμε μια κατάσταση. Αυτό θα βοηθήσει τόσο το άτομο που βιώνει τη κατάσταση όσο και τον ειδικό στον οποίο απευθύνεται για να μπορέσει να τον συμβουλέψει και να παρέμβει ενισχυτικά για την αντιμετώπιση αυτού του συμπτώματος.
Αν επεξεργαστούμε τις έννοιες «άγχος» και «στρες» θα διαπιστώσουμε πως έχουν κοινά χαρακτηριστικά, γεγονός το οποίο εύλογα μας οδηγεί στην αντίληψη πως μιλάμε για δύο λέξεις με την ίδια ακριβώς σημασία. Τα συμπτώματα που εμφανίζονται και στις δύο περιπτώσεις μπορεί να περιλαμβάνουν έντονη αγωνία, ανησυχία, τάσεις πανικού καθώς και δυσφορία. Είναι μια κατάσταση η οποία κρατά τον οργανισμό σε εγρήγορση και μπορεί να αποβεί αποτελεσματική αν γίνεται σε φυσιολογικά πλαίσια. Όμως και στη περίπτωση του άγχους αλλά και του στρες όταν τα επίπεδα υπερβούν το φυσιολογικό αρχίζει και χαρακτηρίζεται παράγοντας επικινδυνότητας για τη ψυχοπαθολογία του ατόμου. Οι δύο αυτές συνθήκες μπορεί να αλληλοσυνδέονται και η μία να αποτελεί απόρροια της άλλης. Ένας άνθρωπος που εμφανίζει συμπτώματα άγχους μπορεί να βιώσει στρες, όπως και ένας άνθρωπος με στρες μπορεί να οδηγηθεί στη κατάσταση άγχους. Ας δούμε λοιπόν ο κάθε όρος τι σηματοδοτεί.
Στρες: Κάνοντας λόγο για το στρες αναφερόμαστε σε μια κατάσταση οργανική, όπου ως αντίδραση σε ένα νέο ερέθισμα ο οργανισμός παράγει αδρεναλίνη. Αυτό συμβαίνει ως μια φυσιολογική διεργασία απέναντι σε κάτι νέο, πολλές φορές απαιτητικό και δύσκολο με σκοπό το άτομο να πάρει μια απόφαση και να βρίσκεται σε εγρήγορση. Η έννοια του στρες λοιπόν αντικατοπτρίζει όλα τα έντονα συναισθήματα που προκαλούνται στο άτομο λόγω κάποιου ευχάριστου ή δυσάρεστου συμβάντος ,το οποίο έρχεται και «διαταράσσει» τη ψυχική ηρεμία του. Δεν είναι λίγες οι φορές που το στρες μπορεί να χαρακτηριστεί ως χρόνιο και να προκαλέσει τόσο οργανικά όσο και ψυχολογικά προβλήματα στον παθόντα.
Άγχος: Από την άλλη πλευρά μιλώντας για το άγχος εστιάζουμε κυρίως στο συναίσθημα που απορρέει από καταστάσεις που μας προκαλούν φόβο και ανασφάλεια. Η αίσθηση της αδυναμίας για την επίτευξη ενός στόχου, τη διαχείριση μίας κατάστασης μας οδηγεί σε συμπτώματα άγχους. Σε αυτή τη περίπτωση το άγχος μπορεί να επιφέρει είτε θετικά είτε αρνητικά αποτελέσματα. Κάποιες φορές ενεργοποιείται ώστε να παρακινεί το άτομο να ενεργεί συστηματικά ώστε να επιτύχει αλλά άλλες φορές προκαλεί συμπτώματα που παρεμποδίζουν την ομαλή λειτουργία του. Όταν οι ανασφάλειες και η αίσθηση του φόβου καταβάλλουν έναν άνθρωπο τον καθιστούν αδύναμο να επιτελέσει ένα έργο και παρατηρείται έκπτωση στις καθημερινές δραστηριότητες ,όπως στην εργασία , αίσθηση έντονης κόπωσης και ανηδονίας. Όταν λοιπόν η συνθήκη του άγχους γίνεται μέρος της καθημερινότητας και διαρκεί μεγάλο χρονικό διάστημα με έντονα συμπτώματα μπορεί να οδηγήσει και σε γενικευμένη αγχώδη διαταραχή, κρίσεις πανικού κτλ.
Το άγχος και το στρες λοιπόν όπως μπορεί κανείς να διαπιστώσει παρουσιάζουν κοινά σημεία, αλλά η πηγή διαφέρει. Από τη μια πλευρά το άγχος είναι ψυχογενές και εσωτερικό, καθώς απορρέει από ένα εσωτερικό συναίσθημα που βιώνει ο άνθρωπος με βάση την ιδιοσυγκρασία του και τις εμπειρίες που διαθέτει. Από την άλλη πλευρά το στρες προκαλείται από εξωτερικά ερεθίσματα, περιβαλλοντικούς παράγοντες και συνθήκες, όπως η απώλεια, οι ψυχο-πιεστικοί παράγοντες της ζωής κ.α. Από την μία συνθήκη εύκολα μπορεί κανείς να μεταπηδήσει στην άλλη, καθώς τα συμπτώματα μπορεί να είναι παρόμοια και οι εξωτερικοί παράγοντες να ενισχύουν την εσωτερική αίσθηση του φόβου, ο οποίος είναι βασικό στοιχείο του άγχους.
Και στις δύο περιπτώσεις είναι πολύ σημαντικό το άτομο να ζητάει βοήθεια αν αντιληφθεί πως η ποιότητα ζωής του μειώνεται, παρουσιάζει ψυχοσωματικά συμπτώματα και δυσκολεύεται να ανταπεξέλθει σε καθημερινές δραστηριότητες με την ίδια ευκολία όπως σε παρελθοντικό χρόνο. Οι σύγχρονες συνθήκες ζωής δυστυχώς αποτελούν ένα πρόσφορο έδαφος για την ενεργοποίηση του στρες και του άγχους με αποτέλεσμα να διαταράσσεται η ψυχική ισορροπία του ατόμου, ζήτημα το οποίο χρήζει άμεσης αντιμετώπισης.
Ονομάζομαι Στέλλα Σιμωνίδου και είμαι απόφοιτη του τμήματος Ψυχολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Στα πλαίσια του αντικειμένου μου, με απασχολεί ιδιαίτερα η φύση του ηλεκτρονικού εγκλήματος και η παροχή βοήθειας σε εφήβους και ενήλικους.