Η ειδοποιός διαφορά του ανθρώπου από τα ζώα είναι ο λόγος. Η ικανότητα μας να σκεπτόμαστε αφενός, αλλά και να εκφραζόμαστε λογικά και λεκτικά αφετέρου. Περί του λόγου λοιπόν ο λόγος με τη τελευταία χρήση της εν λόγω λέξης να δηλώνει αναφορά και να μην έχει την έννοια ούτε της λεκτικής γλώσσας, ούτε της σκέψης. Αντιλαμβανόμαστε λοιπόν πόσο πολυσήμαντη και πολύσημη είναι η έννοια κάθε αυτή του λόγου και πόσο πανταχού παρούσα είναι στις ζωές μας. Δίχως το λόγο θα ήμασταν έρμαια των ενστίκτων μας, παραδομένοι στο χάος και χάρη στο λόγο έχουμε φτάσει σαν ανθρώπινο είδος εδώ που έχουμε φτάσει.
Καταρχήν μέσω του λόγου σκεφτόμαστε, επεξεργαζόμαστε και αντιλαμβανόμαστε λογικά τον κόσμο γύρω μας. Μέσω του λόγου εκφραζόμαστε, επικοινωνούμε και κατόπιν δημιουργούμε συνεκτικές κοινότητες και πολιτισμό. Γενικότερα είναι τόσο πλούσια η παρουσία του λόγου στις ζωές μας, τόσο απαραίτητη και καταλυτική που θεωρώ πως για αρχή θα ήταν χρήσιμο να αποπειραθούμε να ορίσουμε και να διαχωρίσουμε τις έννοιες του:
- Η ικανότητα του ανθρώπου να επικοινωνεί με τη γλώσσα και η ίδια η γλώσσα ως οργανωμένο σύστημα σημείων
↪ το χάρισμα του λόγου, γραπτός λόγος
- Αυτό που λέγεται, τα λόγια, η κουβέντα, η λεκτική μετάδοση (της) πληροφορίας και κάποιες φορές και το νόημά της/η σημασία της
↪ πικρό λόγο δεν άκουσα από τα χείλη της
- Η δημόσια ομιλία
↪ έβγαλε λόγο
- Η υπόσχεση
↪ ο λόγος μου είναι συμβόλαιο
- Η απολογία ή ο απολογισμός που δίνει κάποιος για τις ενέργειές του
↪ θα δώσεις λόγο για τις πράξεις του
- Η λογική ικανότητα του ανθρώπου
↪ ο ορθός λόγος
- Η αιτία
↪ είχε τους λόγους του για να το κάνει αυτό
- Αριθμητική,η σχέση δύο μεγεθών εκφρασμένη σε κλάσμα, η αναλογία
↪ ο λόγος των δύο πλευρών ενός τριγώνου
- Χριστιανική θεολογία (με κεφαλαίο)
α) Ο Χριστός
β) Γενικότερα ο Λόγος του Θεού, η διδασκαλία του θεού
- Ο λόγος ως κριτική και δημιουργική σκέψη
Ο λόγος ως κριτική και δημιουργική σκέψη εμφανίζεται αρχικά στην προσωκρατική φιλοσοφία, όπου ο άνθρωπος παροτρύνεται να γνωρίσει και να κρίνει τον εαυτόν του και τους άλλους και να ανακαλύψει το πώς γνωρίζουμε. Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη «αγαθοί και σπουδαίοι γίνονται οι άνθρωποι δια τριών, έτσι δε ταύτα: φύσις, έθος, λόγος» (Αριστοτέλης, Πολιτικά, 1332α). Προϋπόθεση όλων αυτών, δηλαδή της λογικής, της κριτικής και δημιουργικής σκέψης, της απόκτησης γνωστικών, γλωσσικών, ψυχοκινητικών δεξιοτήτων είναι η επικοινωνία. Η επικοινωνία είτε ως απλή λογική συζήτηση, είτε ως διαλεκτική αντιπαράθεση, είτε ως διερευνητικός διάλογος (λεκτική επικοινωνία), είτε ως παρουσία (μη λεκτική επικοινωνία), είτε ως δράση στα πλαίσια μιας μικρής ή ευρύτερης ομάδας στις ποικίλες εκφάνσεις της (μικτή επικοινωνία). Αυτό μπορεί να ευοδωθεί μόνο με τη συστηματική διδασκαλία της κριτικής σκέψης με προαπαιτούμενο μια δημοκρατική εκπαίδευση σε μια δημοκρατική κοινωνία. Τότε μπορεί μέσα από την ανταλλαγή απόψεων, γνώσης και δραστηριοτήτων να προκύψει μια πρωτότυπη σύνθεση, δηλαδή δημιουργική σκέψη.
Δημιουργική σκέψη που καλλιεργείται με πρωτοβουλία της ΜΚΟ ‘’World Speech Day’’ (WSD) με την αρωγή της οποίας διενεργείται κάθε χρόνο πλέον στις 15 του Μάρτη η παγκόσμια ημέρα λόγου. Απευθύνεται κυρίως στους νέους ανθρώπους, οι οποίοι παροτρύνονται μέσω διαφόρων εκδηλώσεων να μοιραστούν τις ιδέες τους και να αναδείξουν τον λόγο (ομιλία) και τη δημιουργία του λόγου. Πρωτοβουλία χάριν της οποίας, ενθαρρύνονται δεξιότητες και αρετές που, και καλλιεργούν τους συμμετέχοντες, αλλά και κυρίως αποτελούν δυνάμει φορείς αλλαγής και διεκδίκησης.
Φορείς αλλαγής και διεκδίκησης, κάτι που η κοινωνία μας έχει τόσο ανάγκη τη σήμερον ημέρα. Σε μία περίοδο κατά την οποία εκλείπει χρόνος και όρεξη για κριτική σκέψη, για δημόσιο λόγο και διάλογο, με τους γρήγορους ρυθμούς ζωής και τα προβλήματα υγείας (και όχι μόνο) να μας μουδιάζουν και να μας σαστίζουν. Σε μία περίοδο που, παρόλο που η κοινωνία τείνει να γίνεται όλο και πιο φιλελεύθερη, η κριτική σκέψη τείνει να υπονομεύεται, κυρίως εξ’ αιτίας της πληθώρας σαθρών και κίβδηλων ερεθισμάτων που μας βομβαρδίζουν μέσω της διαφήμισης και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Ταυτόχρονα παρά το φιλελεύθερο κλίμα της εποχής, η ελεύθερη έκφραση απειλείται και πολλές φορές είτε φιμώνεται, είτε λογοκρίνεται στο όνομα αυτής της περιβόητης πολιτικής ορθότητας.
Σε μια περίοδο σαν κι αυτή λοιπόν, με τα καλώς και τα κακώς κείμενα που τη συνοδεύουν, η εν λόγω πρωτοβουλία για ανάδειξη του λόγου αποτελεί φως στον ορίζοντα, προσδίδοντας ουσία και ελπίδα για μια αυριανή κοινωνία και ανθρωπότητα εκ νέου θεμελιωμένη κατόπιν κριτικής και δημιουργικής σκέψης. Κριτικής και δημιουργικής σκέψης ως προϊόν ώριμου, δημοκρατικού και πολυπρισματικού διαλόγου. Απώτερος σκοπός και πυρήνας του οποίου αποτελούν η ατόφια, ανεμπόδιστη έκφραση και η αναζήτηση της αλήθειας, με προσδοκία, κατόπιν διεκδίκησης, την πρόοδο της κοινωνίας μας και της ανθρωπότητας στο σύνολο της.
Πηγές:
Ονομάζομαι Γεώργιος Βιτζηλαίος. Είμαι φοιτητής επί πτυχίω του τμήματος Ψυχολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών(ΕΚΠΑ). Αυτή την περίοδο τελώ την πρακτική μου άσκηση στο Ινστιτούτο Κυβερνοασφάλειας(CSIi). Ως επί το πλείστον ασχολούμαι με τη συγγραφή επίκαιρων ενημερωτικών άρθρων, καθώς και με την ενημέρωση και την υποστήριξη μέσω τηλεφωνικής επικοινωνίας.