Μη κατηγοριοποιημένο

Όρια και Αυτοπεποίθηση

Από την Ουρανία Παπανικολάου,

Στη σύγχρονη εποχή, όπου οι εργασιακές απαιτήσεις των γονέων έχουν αυξηθεί και ο διαθέσιμος χρόνος με τα παιδιά τους έχει μειωθεί στο ελάχιστο, παρατηρείται το φαινόμενο της αδυναμίας να επιβάλουν όρια στα παιδιά τους.

Αυτό συμβαίνει κυρίως διότι οι γονείς αισθάνονται τύψεις και ενοχές για τα μεγάλα διαστήματα απουσίας από τις ζωές των παιδιών τους. Πολλές φορές νιώθουν ανεπαρκείς στο ρόλο τους ως γονείς  ακολουθώντας έτσι την τακτική του «εκπληρώνω όλα τα χατίρια των παιδιών», με την ελπίδα να αναπληρώσουν το κενό και να αισθάνονται αγαπητοί από εκείνα. Επιπρόσθετα, ενδέχεται οι γονείς να μη γνωρίζουν πώς να επιβάλουν σωστά όρια στα παιδιά, δεδομένου ότι και οι δικοί τους γονείς δεν είχαν φροντίσει να επιβάλουν όρια στις δικές τους συμπεριφορές.

Η μη επιβολή, όμως, ορίων στις ακραίες συμπεριφορές των παιδιών μπορεί να έχει ιδιαίτερα αρνητικές συνέπειες στην ψυχοσυναισθηματική ζωή τους ως ενήλικες. Στις περιπτώσεις αυτές τα παιδιά μαθαίνουν λανθασμένα πως ο σεβασμός και η εκτίμηση προς τους άλλους, ο συμβιβασμός και οι αμοιβαίες υποχωρήσεις για το κοινό καλό δεν είναι αξίες χρήσιμες για την επικοινωνία των ανθρώπων και αυτό έχει αρνητική επίδραση στις σχέσεις τους με τους άλλους ανθρώπους.

Αυτό με τη σειρά του οδηγεί στη δημιουργία χαμηλής αυτοεκτίμησης στα παιδιά καθώς είναι γνωστό πως η αυτοπεποίθησή μας εξαρτάται σημαντικά από παράγοντες όπως η αποδοχή και η εκτίμηση από τους σημαντικούς άλλους στην ζωή μας. Αντίθετα, η επιβολή ορίων βοηθά το παιδί να γνωρίσει καλύτερα τον εαυτό του, να αυτονομηθεί από την οικογένεια, να αναλάβει πρωτοβουλίες και να προωθήσει την ανεξαρτησία του, παράγοντες που ενισχύουν σημαντικά την αυτοπεποίθησή του και την αίσθηση αυταξίας του.

Επιπλέον, τα όρια συντελούν στην αύξηση της αίσθησης της ασφάλειας των παιδιών. Πολλές φορές, τα μικρά παιδιά τρομοκρατούνται εύκολα από καταστάσεις διότι η φαντασία τους καλπάζει με αποτέλεσμα να δημιουργούν τρομακτικά, φανταστικά σενάρια. Η επιβολή των ορίων καταστέλλει το φαινόμενο αυτό καθώς δίνει την ευκαιρία στα παιδιά να οριοθετήσουν το χώρο τους και τις συνέπειες των πράξεων τους τοποθετώντας τα σε ρεαλιστικά πλαίσια.

Ακόμη, τα όρια ενισχύουν την αυτορρύθμιση των παιδιών. Μέσα από αυτά, τα παιδιά μαθαίνουν να διαχειρίζονται τόσο τις συμπεριφορές όσο και τα συναισθήματα που απορρέουν από αυτές. Αυτό έχει ως συνέπεια να γίνονται πιο ανθεκτικά απέναντι στις ματαιώσεις αλλά και να διδάσκονται υγιείς τρόπους διαχείρισης αυτών.

Τέλος, βοηθούν ακόμη και στην σχολική επίδοση, καθώς τα παιδιά γνωρίζουν ότι πρέπει να δουλέψουν σκληρά προκειμένου να επιτύχουν το επιθυμητό αποτέλεσμα, και πως η αποτυχία είναι μέρος της μάθησης.

Όλες αυτές, οι θετικές επιδράσεις των ορίων στην αυτοπεποίθηση των παιδιών, εν τέλει τα βοηθούν να «χτίσουν» προσωπικότητα και ψυχική ανθεκτικότητα όχι μόνο όσο είναι παιδιά αλλά και στην ενήλικη ζωή τους, σε προσωπικό, οικογενειακό, επαγγελματικό και κοινωνικό επίπεδο.

 

Τώρα, μερικά χρήσιμα πράγματα τα οποία θα πρέπει να έχουμε κατά νου κατά την επιβολή των ορίων είναι τα εξής:

 

  • Σταθερότητα και συνέπεια στην επιβολή ορίων.

Οι γονείς θα πρέπει να είναι σταθεροί στις απόψεις τους και να επιβάλλουν τις συνέπειες που έχουν αποφασίσει από κοινού. Δεν είναι σωστό, για παράδειγμα, ο γονέας να επιβάλει μία τιμωρία στο παιδί και μετά από πέντε λεπτά να την παίρνει πίσω επειδή δεν μπορεί να αντέξει να βλέπει το παιδί του στεναχωρημένο. Τέτοιου είδους συμπεριφορά μπερδεύει τα παιδιά ενώ παράλληλα τα κάνει να μη μπορούν να αντέξουν μικρές ματαιώσεις.

Παρομοίως, δεν είναι καλό οι γονείς να κρατάνε διαφορετική στάση απέναντι στο παιδί, δηλαδή ο ένας να επιβάλλει τιμωρία και ο άλλος να την αναιρεί. Με αυτόν τον τρόπο προκαλούν σύγχυση στο παιδί ενώ περνάνε το μήνυμα ότι οι γονείς δεν είναι ενωμένοι.

 

  • Άμεση επιβολή της συνέπειας μετά από την «ανεπιθύμητη» συμπεριφορά.

Για να είναι αποτελεσματική η «τιμωρία» θα πρέπει να επιβάλλεται αμέσως μετά τη δυσπροσαρμοστική συμπεριφορά, έτσι ώστε να μπορεί το παιδί να κάνει την απαραίτητη συσχέτιση μεταξύ της συμπεριφοράς και των συνεπειών αυτής. Αν, η τιμωρία επιβληθεί ώρες ή και μέρες αργότερα, τότε χάνει το νόημά της, καθώς το παιδί δεν κάνει τη συσχέτιση μεταξύ των δύο με αποτέλεσμα την ενίσχυση της δυσπροσαρμοστικής συμπεριφοράς.

 

  • Η συνέπεια θα πρέπει να είναι ανάλογη της ηλικίας του παιδιού.

Όταν οι γονείς επιβάλλουν όρια, θα πρέπει να λαμβάνουν πάντα υπόψη την ηλικία του παιδιού. Δεν μπορεί, για παράδειγμα, να κλείνουν στο δωμάτιο του ένα παιδί 2-3 χρονών, διότι είναι πολύ μικρό και τέτοιου είδους εμπειρία μπορεί πραγματικά να τρομοκρατήσει το παιδί.

 

 

 

  • Οι γονείς θα πρέπει να αποτελούν πρότυπο θετικής συμπεριφοράς.

Πιο συγκεκριμένα, έχει αποδειχθεί ότι τα παιδιά μαθαίνουν μέσω της μίμησης προτύπου, δηλαδή μέσα από την παρακολούθηση ενός σημαντικού προσώπου στην ζωή τους. Έτσι, αν οι γονείς συμπεριφέρονται σύμφωνα με τους κανόνες με τους οποίους λειτουργεί η συγκεκριμένη οικογένεια, τότε και το παιδί θα συμπεριφερθεί με ανάλογο τρόπο.

 

  • Η άσκηση κριτικής θα πρέπει να αφορά τη συμπεριφορά και όχι το άτομο.

Για παράδειγμα, είναι προτιμότερο να πείτε «δεν μου αρέσει η ακαταστασία που βλέπω να επικρατεί στο δωμάτιο σου. Θέλεις να σε βοηθήσω να τακτοποιήσουμε παρέα;» παρά να πείτε «Θεέ μου πόσο ακατάστατο παιδί είσαι. Δεν αντέχω άλλο να μαζεύω το παιχνίδια σου».

Θα πρέπει οι αρνητικοί χαρακτηρισμοί να αναφέρονται στην πράξη και όχι στην ίδια την προσωπικότητα του παιδιού, δείχνοντάς του έτσι ότι το λάθος δεν είναι εγγενές αλλά κάτι που δέχεται επιδιόρθωση μετά από την εξάσκηση στο θεμιτό τρόπο συμπεριφοράς.

 

  • Δώστε επιλογές στο παιδί σας.

Παραδείγματος χάριν, εάν βλέπετε ότι το παιδί έχει υπερένταση, δεν μπορεί να κάτσει ήσυχο με αποτέλεσμα να κάνει διάφορες μικροζημιές στο σπίτι, μπορείτε να του προτείνετε να παίξει έξω με τους φίλους του ή να πάτε μαζί μία βόλτα.

Δώστε του εναλλακτικές, οι οποίες θα βοηθήσουν στην εκτόνωση της περίσσειας ενέργειάς του και αφήστε εκείνο να διαλέξει τι είναι αυτό που το εκφράζει καλύτερα και το οποίο, φυσικά, θα είναι και περισσότερο αποτελεσματικό.

 

  • Μην είστε ιδιαίτερα αυστηροί.

Δεν χρειάζεται να γίνεστε υπερβολικοί ξεπερνώντας πολλές φορές τα όρια και φυσικά μη χρησιμοποιείτε βία. Τέτοιου είδους συμπεριφορές έχει αποδειχθεί ότι όχι μόνο είναι αναποτελεσματικές αλλά και ότι διαιωνίζουν το πρόβλημα, καθώς όπως είπαμε ήδη, τα παιδιά μιμούνται τις συμπεριφορές μας. Αν θέλετε, επομένως, να διδάξετε υγιείς τρόπους αντιμετώπισης προβλημάτων θα πρέπει οι ίδιοι να υιοθετείτε πρώτοι απ’ όλους υγιείς πρακτικές.

Καταληκτικά, η επιβολή ορίων είναι ένα πολύ σημαντικό κεφάλαιο στην ζωή των παιδιών και οι γονείς θα πρέπει να οπλιστούν με υπομονή προκειμένου να ανταπεξέλθουν. Το σημαντικότερο όλων είναι να παραμείνουν ενωμένοι διδάσκοντας στα παιδιά τους τις αξίες που πρέπει να διακατέχουν κάθε άνθρωπο που σέβεται και αγαπά τον εαυτό του αλλά και τους άλλους.