Γονείς, Οικογένεια, Παιδιά, Ψυχική υγεία

Πώς να βοηθήσω το παιδί μου να είναι συνεπές με τις υποχρεώσεις του και το διάβασμα

Από την Ουρανία Παπανικολάου,

Σημείο κλειδί είναι η καλλιέργεια της υπευθυνότητας στα παιδιά από μικρή ηλικία. Δεν μπορούμε να διδάξουμε στα παιδιά μας την υπευθυνότητα σε μια μέρα. Μπορούμε όμως σταδιακά να βοηθήσουμε τα παιδιά να γίνουν υπεύθυνα, παρέχοντάς τα κατάλληλες για την ηλικία τους ευθύνες και σαφείς οδηγίες για το πώς να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους. Μια καλή αρχή για να καλλιεργήσετε την υπευθυνότητα στα παιδιά, είναι οι δουλειές του σπιτιού (μικροδουλειές φυσικά!). Τα παιδιά μέσα από την ολοκλήρωση των υποχρεώσεών τους στο σπίτι, διδάσκονται σημαντικότατες δεξιότητες όπως τη σημασία της ανάληψης ευθύνης, την αυτονομία, τη λήψη αποφάσεων και τη συνεργασία με άλλους.

Τρόποι συμμετοχής των παιδιών στις δουλειές του σπιτιού

  • Δημιουργήστε μια λίστα με τις μικροδουλειές. Έπειτα καταγράψτε πότε πρέπει να γίνουν και στη συνέχεια μοιράστε τις δουλειές στα μέλη της οικογένειας. Μπορείτε να το κάνετε πιο διασκεδαστικό, χρησιμοποιώντας ένα βάζο όπου θα τοποθετείτε μέσα τυλιγμένα χαρτάκια με το όνομα κάθε μικροδουλειάς. Στη συνέχεια, τα μέλη της οικογένειας θα επιλέξουν ένα χαρτάκι το οποίο θα ορίζει τη δουλειά που αντιστοιχεί στον καθένα.
  • Βρείτε τις δουλειές που είναι κατάλληλες για την ηλικία του παιδιού.
  • Μπορείτε να ορίσετε μια μέρα και ώρα που θα κάνετε μαζί τις δουλειές του σπιτιού, όπως το π.χ το Σάββατο. Εξηγήστε, με απλό και κατανοητό τρόπο, ότι όλοι σας θα κάνετε τις δουλειές ταυτόχρονα και κανείς δεν μπορεί να κάνει τίποτα άλλο μέχρι να ολοκληρωθούν όλες οι δουλειές. Ενθαρρύνετε τα μέλη της οικογένειας να βοηθούν ο ένας τον άλλον για να τελειώσουν οι δουλειές νωρίτερα.
  • Συζητήστε και τονίστε στα παιδιά τη σημασία της ευθύνης, ακόμα και όταν τα παιδιά είναι σε μια φάση που λειτουργούν ανεύθυνα.
  • Μπορείτε να ‘’σπάσετε’’ τις ευθύνες σε μικρότερα βήματα. Και αυτό γιατί πολλά παιδιά δε λειτουργούν υπεύθυνα, επειδή δεν καταλαβαίνουν όλα τα βήματα που απαιτούνται για να ολοκληρωθεί μια δουλειά, ένα έργο.

Συζητήστε για τη σημασία της ευθύνης

  • Συζητήστε γιατί είναι σημαντικό να γίνονται οι δουλειές του σπιτιού. Διδάξτε την ευθύνη στα παιδιά, την υπερηφάνεια που νιώθουμε όταν κάνουμε καλά μια δουλειά, και πόσο ικανοποιημένος και ευτυχισμένος νιώθει ο καθένας στην οικογένεια όταν ξέρει ότι έχει συμβάλει και ο ίδιος.
  • Οι έφηβοι, συχνά ανυπομονούν να γίνουν ενήλικες. Συζητήστε και εξηγήστε στο παιδί σας πώς οι ευθύνες συμβαδίζουν με τις ελευθερίες της ενήλικης ζωής.
  • Μερικά παιδιά, κυρίως οι έφηβοι, θεωρούν ότι έχουν χρόνο μόνο για τους φίλους και θα βρουν δικαιολογίες για οτιδήποτε άλλο. Το να θέλουν να είναι με τους φίλους τους είναι λογικό και κατανοητό, αλλά το παιδί πρέπει να μάθει ότι και η οικογένεια είναι εξίσου σημαντική όσο και οι φίλοι του. Να είστε σαφείς ότι κάθε άτομο πρέπει να βρει μια ισορροπία μεταξύ του ελεύθερου χρόνου, με τους φίλους π.χ, με την οικογένεια και τις υποχρεώσεις του.
  • Πείτε στο παιδί σας ότι τα προνόμια έρχονται μαζί με τις ευθύνες. Πείτε τους και δείξτε τους έμπρακτα, μέσα από την καθημερινότητά σας, ότι και εσείς πρέπει και είστε συνεπείς στις υποχρεώσεις σας. Όπως, το να πηγαίνετε στη δουλειά σας κάθε μέρα, να φροντίζετε την οικογένεια και το σπίτι σας.
  • Ο έπαινος είναι ενθαρρυντικός. Επαινέστε το παιδί σας κάθε φορά που είναι συνεπές στις υποχρεώσεις του.

Μάθετε να χειρίζεστε τις δικαιολογίες

  • Μπορείτε να κάνετε ‘’συμφωνία’’ με το παιδί σας (ακόμη και γραπτή) για τις συνέπειες που θα έχει αν αρνείται να αναλάβει τις ευθύνες του. Για παράδειγμα, αν το παιδί σας αρνείται να μαζέψει τα πιάτα, περιορίστε την πρόσβαση σε παιχνίδια, στον υπολογιστή ή στην τηλεόραση μέχρι να τελειώσει αυτό που έχει να κάνει.
  • Διαμορφώστε έτσι τη ρουτίνα της καθημερινότητας έτσι ώστε η ευθύνη θα έρχεται πρώτη και η διασκέδαση μετά. Με αυτόν τον τρόπο, αν το παιδί σας καθυστερεί με την ολοκλήρωση των υποχρεώσεών του, η ώρα της διασκέδασης θα είναι πολύ περιορισμένη. Αυτό λειτουργεί και ως κίνητρο!
  • Διδάξτε στα παιδιά τη διαφορά μεταξύ της πραγματικής δικαιολογίας και της δικαιολογίας από τεμπελιά. Πραγματική δικαιολογία είναι, για παράδειγμα, ότι κάποιος έχει αρρωστήσει, οπότε είναι δύσκολο να τηρήσει τις υποχρεώσεις του. Δικαιολογία τεμπελιάς είναι αυτή που δημιουργεί το παιδί και τη χρησιμοποιεί μόνο και μόνο για να αποφύγει να αναλάβει τις ευθύνες του.

Μπορεί να είναι δύσκολο, αλλά το να διδάσκουμε στα παιδιά μας το πώς να είναι υπεύθυνα και οργανωμένα είναι ένα πολύτιμο δώρο που θα τους ωφελήσει σε όλη τους τη ζωή!

Αφού τα παιδιά θα τα έχουν διδαχθεί και εφαρμόσει όλα αυτά, θα είναι πιο εύκολο να τα εφαρμόσουν έπειτα και στο μεγάλο ‘’φόβο’ των γονιών, στις υποχρεώσεις στο σχολείο, στο διάβασμα.

Ας ξεκινήσουμε από τις μικρότερες ηλικίες:

  • Πρέπει να δείξουμε στα παιδιά ποιός είναι ο χώρος που θα διαβάζει και ποιά αντικείμενα πρέπει να έχει μαζί του, δίπλα του (μολύβια, γόμες, τετράδια, βιβλία). Μπορεί να φαίνονται αυτονόητα για εσάς αλλά για τα παιδιά δεν είναι. Ο χώρος αυτός πρέπει να είναι σταθερός, όπως και το πρόγραμμά του. Το καλύτερο είναι ένα τακτοποιημένο και καθαρό γραφείο, με τα απαραίτητα αντικείμενα που προαναφέραμε, χωρίς άλλα αντικείμενα ή παιχνίδια που λογικό είναι να του αποσπούν την προσοχή. Καλό θα ήταν επίσης, ένα καλό, ορθοπεδικό, εργονομικό κάθισμα, καλός φωτισμός και αερισμός του χώρου καθώς και περιορισμός ηχητικών παρεμβάσεων.
  • Έπειτα, πρέπει να ορίσετε τις ώρες που το παιδί θα πρέπει να κάνει τα μαθήματά του, καθώς και τις ώρες που εσείς μπορείτε να είστε διαθέσιμοι για βοήθεια. Όταν σας ζητήσει βοήθεια δεν πρέπει να του δώσετε έτοιμες λύσεις και απαντήσεις αλλά συζητώντας μαζί του να καταφέρει να βρει μόνο του την απάντηση. Επίσης, δεν πρέπει να διορθώνετε σοβαρά λάθη στις σχολικές του ασκήσεις, αυτό είναι δουλειά του δασκάλου ο οποίος πρέπει να εντοπίσει το πρόβλημα ή τα κενά που μπορεί να έχει το παιδί και σε επικοινωνία και συνεργασία μαζί σας να σας υποδείξει πώς μπορείτε να το βοηθήσετε.
  • Εφευρίσκουμε με το παιδί τον πιο κατάλληλο τρόπο να σημειώνει τί έχει να κάνει την ίδια αλλά και την επόμενη μέρα. Δεν επιβάλλουμε στο παιδί τον τρόπο με τον οποίο θα σημειώνει, επιβάλλουμε όμως να σημειώνει! Όπως π.χ μια λίστα σε ένα ωραίο τετράδιο (ωραίο για το παιδί!) όπου θα βάζει ‘’τικ’’ σε όποια εργασία τελειώνει. Αυτό θα του δίνει και αυτοπεποίθηση και ικανοποίηση! Εκεί και εσείς καλό είναι να το επιβραβεύετε, να του λέτε ‘’μπράβο’’, έτσι του ενισχύετε την αυτοπεποίθηση και του δίνετε κίνητρο να συνεχίσει!
  • Σταδιακά ανεξαρτητοποιούμε το παιδί στο διάβασμα. Ναι, καλά διαβάσατε! Στόχος είναι το παιδί να τα καταφέρνει μόνο του και αυτό δεν πρόκειται να συμβεί αν είμαστε συνέχεια από πάνω του! Δίνουμε τη βοήθεια για να διδάξουμε όλα όσα είπαμε και σιγά σιγά αποσυρόμαστε. Το παιδί σιγά σιγά θα μάθει να πηγαίνει μόνο του στο χώρο του, να διεκπεραιώνει στο σωστό χρόνο το διάβασμά του και όταν χρειαστεί θα ζητήσει τη βοήθειά σας. Ανεξαρτητοποίηση! Δεν αφορά μόνο το διάβασμα αλλά θα πρέπει ήδη να έχει αυτονομηθεί σε βασικά καθημερινά πράγματα. Για παράδειγμα, να ντύνεται μόνο του, να τρώει μόνο του, να δένει τα κορδόνια μόνο του, να πηγαίνει τουαλέτα (στο σπίτι) μόνο του κτλ.
  • Βάλτε πρόγραμμα στο διάβασμα! Προγραμματίστε μαζί με το παιδί το πότε και το πόσο θα διαβάζει καθώς και το πότε θα κάνει διαλείμματα. Κάθε παιδί έχει το δικό του χρόνο συγκέντρωσης και με τον καιρό θα παρατηρήσετε και εσείς μετά από πόσα λεπτά δεν μπορεί να συγκεντρωθεί. Εκεί θα κάνει διαλείμματα χαλάρωσης και ξεκούρασης. Μικρά διαλείμματα αλλά πολύ σημαντικά για να συνεχίσει εποικοδομητικά το διάβασμα. Εξηγήστε επίσης, πως όταν τελειώνουμε νωρίς τις υποχρεώσεις μας έχουμε περισσότερο χρόνο για άλλες, πιο ευχάριστες δραστηριότητες, ενώ αν χαζεύουμε ή βαριόμαστε και κωλυσιεργούμε δεν μας μένει πολύς χρόνος για αυτές. Αυτό του δίνει και κίνητρο!
  • Σωστή διατροφή και ύπνος! Μικρά και υγιεινά γεύματα κατά τη διάρκεια της ημέρας και καλός βραδινός ύπνος. Αυτά θα βοηθήσουν στο διάβασμα και την υγεία του παιδιού αλλά και στην ξεκούραση του σώματος και του νου, τη μνήμη, τη συγκέντρωση, τη σωματική και την πνευματική ανάπτυξη.
  • Διδάξετε στα παιδιά σας τη διαφορετικότητα και την αποτυχία! Η βαθμοθηρία, το κυνήγι του 10 είναι ανώφελο, ανούσιο και άδικο για το παιδί.. Η ζωή δεν τελειώνει με τους χαμηλούς βαθμούς! Αναγνωρίστε τις δυνατότητες και τις δυσκολίες του παιδιού σας. Αποτελεσματικότερο θα ήταν να το κάνετε και σε συνεργασία με το δάσκαλό του (όπως αναφέραμε και παραπάνω).
  • Τέλος, χρειάζεται από μεριάς σας υπομονή και επιμονή. Οι φωνές και οι καυγάδες θα έχουν τα ακριβώς αντίθετα και αρνητικά αποτελέσματα. Από το να μη θέλει να διαβάζει μέχρι και το να μισήσει το διάβασμα και το σχολείο. Εδώ αν ο ένας γονέας δεν είναι υπομονετικός, όταν για παράδειγμα το παιδί δεν μπορεί να καταλάβει μία άσκηση, και είναι ευέξαπτος και νευρικός, καλύτερο θα ήταν την ενασχόληση με το διάβασμα του παιδιού να την αναλάβει ο πιο ήρεμος γονέας. Ακόμη και κάποιο άλλο μέλος της οικογένειας π.χ ο θείος.

Εφηβεία

Εδώ, αν έχουν ακολουθηθεί τα παραπάνω, ο έφηβος θα έχει ήδη τις βάσεις της αυτοπειθαρχίας. Παρ΄όλα αυτά η εφηβεία είναι μια ιδιαίτερη ηλικία καθώς είναι μια μεταβατική περίοδος από την παιδική ηλικία προς την ενηλικίωση με μεγάλες αλλαγές σε σωματικό, ψυχοσυναισθηματικό και γνωστικό επίπεδο. Και ως γνωστόν τα παιδιά βιάζονται να μεγαλώσουν, να ενηλικιωθούν. Θα προτιμά να βγαίνει με φίλους, θα ενδιαφέρεται για το άλλο φύλο και αυτά σε συνδυασμό με τη μεταβατική περίοδο που αναφέραμε μπορεί να δημιουργούν εντάσεις, αντιδραστική συμπεριφορά κτλ. Επίσης, η μετάβαση από το Δημοτικό στο Γυμνάσιο δεν είναι εύκολη για τα παιδιά. Ξαφνικά βρίσκονται σε νέο περιβάλλον με νέους και περισσότερους συμμαθητές και πρέπει να προσαρμοστούν στις απαιτήσεις της ύλης, που γνωρίζουμε ότι στο Γυμνάσιο και το Λύκειο είναι πιο δύσκολη και πιο ογκώδης. Πλέον, αντί για ένα δάσκαλο έχουν πολλούς και διαφορετικούς. Έχουν συνηθίσει σε διαφορετικούς ρυθμούς διαβάσματος και αυτά που έχουν να μάθουν τώρα τους φαίνονται βουνό και δυσκολεύονται να οργανώσουν σωστά το χρόνο τους, με αποτέλεσμα να καθυστερούν, να αγχώνονται και να απογοητεύονται.

Πώς μπορούν οι γονείς να βοηθήσουν

  • Αρχικά, μπορείτε να το συμβουλέψετε και να φτιάξετε μαζί ένα ρεαλιστικό εβδομαδιαίο πρόγραμμα που θα περιλαμβάνει και τις εξωσχολικές δραστηριότητες που μπορεί να έχει. Καλό είναι να σημειώνει συγκεκριμένες ώρες που θα μελετά το κάθε μάθημα και να προσπαθεί να τις τηρεί. Σε αυτό θα βοηθούσε να έχει δίπλα του ένα ρολόι. Στην αρχή θα δει αν μπορεί να ολοκληρώνει τη μελέτη του κάθε μαθήματος στο χρονικό περιθώριο που έχει θέσει και αν δει ότι παρά τις προσπάθειές του δεν τον βολεύει μπορεί να το τροποποιήσει. Το κάθε παιδί έχει τους δικούς του ρυθμούς. Επίσης, είναι σημαντικό να περιλαμβάνει μικρά διαλείμματα, αλλά και μία μέρα, όπως την Κυριακή, όπου θα είναι τελείως ελεύθερο να κάνει ότι το ευχαριστεί.
  • Όπως και τα μικρά παιδιά, θα πρέπει να έχει ένα συγκεκριμένο χώρο μελέτης, το οποίο μπορεί να διαμορφώσει όπως επιθυμεί για να μπορεί να μελετά σε ένα ευχάριστο για αυτό περιβάλλον. Φυσικά όχι υπερβολές, ανάλογα και τα οικονομικά σας. Και πάλι στο γραφείο του θα πρέπει να έχει μόνο τα απολύτως απαραίτητα για το διάβασμα και τίποτα άλλο που μπορεί να του αποσπά την προσοχή. Εδώ, καλό θα ήταν, τις ώρες που έχει επιλέξει να διαβάζει να έχει κλειστό το κινητό.
  • Άλλοι έφηβοι προτιμούν να διαβάζουν πρώτα τα δύσκολα μαθήματα και έπειτα τα εύκολα και άλλοι το αντίθετο. Συζητήστε μαζί του τι θα τον βόλευε, εξυπηρετούσε καλύτερα και ενθαρρύνετέ τον να ακολουθεί πάντα αυτό το σύστημα.
  • Μπορείτε να συζητήσετε εποικοδομητικούς τρόπους διαβάσματος. Για παράδειγμα στα θεωρητικά μαθήματα θεωρείται αποτελεσματικός τρόπος διαβάσματος το να χωρίζει κανείς την ύλη σε κομμάτια και στη συνέχεια να διαβάζει το κάθε κομμάτι δύο φορές, υπογραμμίζοντας τη δεύτερη φορά τα πιο σημαντικά. Ύστερα, να κάνει ερωτήσεις στον εαυτό του για να δει αν μπορεί να τις απαντήσει. Έτσι σταδιακά αναγνωρίζει τι ξέρει καλά και τι χρειάζεται να ξανά διαβάσει. Άλλο παράδειγμα, είναι να συνδέει τις γνώσεις που αποκτά καθώς διαβάζει, με κάτι που ήδη ξέρει από την καθημερινότητά του. Αυτό μπορεί να το εφαρμόσει π.χ και στο μάθημα της Φυσικής. Ακόμη ένας τρόπος είναι να κάνουν διαγράμματα με τις βασικές πληροφορίες του κειμένου που πρέπει να μάθουν και ύστερα να διαβάζουν από αυτά.
  • Όταν είναι να δώσει διαγώνισμα π.χ σε μια βδομάδα ή να απομνημονεύσει μεγάλο όγκο ύλης παροτρύνετέ το να διαβάζει λίγο κάθε μέρα και να αφήσει για την τελευταία μέρα μία ή δύο επαναλήψεις. Με αυτό τον τρόπο θα αποφύγει την αναβλητικότητα και δεν θα αγχώνεται να τα μάθει όλα την τελευταία στιγμή.
  • Αν είναι καλός/ή σε κάποιον τομέα π.χ τον θεωρητικό, βοηθήστε το να μην απελπιστεί για τις επιδόσεις του στον άλλον τομέα. Θυμίστε του πώς τα κατάφερε να είναι καλός/ή στον άλλον τομέα. Λογικά έγινε με πολλή εξάσκηση και μελέτη και ενθαρρύνετέ το να το κάνει και σε αυτόν το τομέα.

ΥΓ 1: Μην φορτώνετε τα παιδιά με πολλές εξωσχολικές δραστηριότητες! Το μόνο που θα πετύχετε με αυτό είναι να είναι μονίμως κουρασμένα, αγχωμένα και χωρίς ελεύθερο χρόνο για τον εαυτό τους. Είτε είναι μικρά είτε στην εφηβεία, το αποτέλεσμα θα είναι να είναι ένα μη εποικοδομητικό διάβασμα και το κυριότερο να μην ζήσουν αυτήν την τρυφερή παιδική και εφηβική ηλικία.

ΥΓ 2: Μην τα πιέζετε να φέρνουν υψηλούς βαθμούς! Το αποτέλεσμα εδώ, θα είναι ένα συνεχές άγχος, ένας συνεχής αγώνας να σας ικανοποιήσουν, να ικανοποιήσουν τις δικές σας ουσιαστικά προσδοκίες και επιθυμίες, κάτι που μακροπρόθεσμα, ανάλογα την ιδιοσυγκρασία του κάθε παιδιού, θα έχει αρνητική επίδραση στην ψυχοσυναισθηματική του ανάπτυξη. Και μετά τι ακολουθεί; Θλίψη, κατάθλιψη, χρόνιο άγχος, χαμηλή αυτοεκτίμηση και εν τέλει ψυχοθεραπεία. Επιθυμείτε το παιδί σας να είναι από τους καλύτερους μαθητές ή να είναι πλήρες και ευτυχισμένο; Έχει άλλα τόσα θετικά στοιχεία που θα πρέπει να δείτε. Αυτό που πρέπει να εμφυσήσουμε στα παιδιά μας είναι η αγάπη για την μάθηση και σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να φερόμαστε λες και οι βαθμοί είναι ζήτημα ζωής και θανάτου.

  • Εστιάστε στην αγάπη για την γνώση και όχι στην βαθμοθηρία.
  • Δείξτε έμπρακτα ότι η αμέριστη αγάπη και αποδοχή σας προς το παιδί δεν εξαρτάται από τους βαθμούς.
  • Αναγνωρίστε και εκτιμήστε τις προσπάθειες του.
  • Μην καθρεπτίζετε πάνω στο παιδί δικά σας απωθημένα και ανασφάλειες.
  • Μην χρησιμοποιείτε δυσοίωνες προβλέψεις για το μέλλον του παιδιού, γιατί θα τις εσωτερικεύσει και πιθανότατα θα πέσει θύμα αυτοεκπληρούμενης προφητείας.
  • Μην το συγκρίνετε με άλλα παιδιά.

Όλα αυτά θα βοηθήσουν το παιδί σας να έχει καλύτερη σχολική επίδοση από ότι πιστεύετε! Θα αγαπά τη γνώση, θα είναι μορφωμένο και παράλληλα θα ανακαλύπτει και θα αναπτύσσει τις μοναδικές του δεξιότητες και θα μπορέσει να ανακαλύψει μόνο του με τί θέλει να ασχοληθεί στο μέλλον, τί θα είναι αυτό που το κάνει πλήρες και ευτυχισμένο!

Μόνη της η σχολική επιτυχία δεν οδηγεί στην επαγγελματική και προσωπική επιτυχία και αυτό είναι ένα μήνυμα που πρέπει να εμφυσήσουν οι γονείς στα παιδιά από νωρίς. Αν εστιάσουμε μόνο στους βαθμούς, θα παραμελήσουμε άλλες πτυχές και δεξιότητες του παιδιού μας και μόνοι μας θα μπούμε εμπόδιο στην μελλοντική του επιτυχία και ευτυχία.

Αγκαλιάστε το παιδί σας για αυτό που είναι και όχι για αυτό που ΘΑ ΘΕΛΑΤΕ να είναι…