Γονείς, Οικογένεια, Παιδιά, Ψυχική υγεία

Πώς να αναθρέψετε ευτυχισμένα και πετυχημένα παιδιά

Από την Ουρανία Παπανικολάου,

Το μεγάλωμα των παιδιών μπορεί να είναι ένα από τα πιο δύσκολα πράγματα που θα κάνετε στη ζωή σας. Καθώς γονείς δεν γεννιόμαστε αλλά γινόμαστε! Η καλή ανατροφή προστατεύει τα παιδιά από το να αναπτύξουν άγχος, κατάθλιψη, διατροφικές διαταραχές, αντικοινωνική συμπεριφορά, κατάχρηση αλκοόλ, χρήση ναρκωτικών ουσιών κτλ. Όλοι οι γονείς γνωρίζουν τη βαρύτητα και τη σημαντικότητα της καλής και σωστής ανατροφής των παιδιών αλλά αισθάνονται εντελώς απροετοίμαστοι και γνωρίζουν πολύ λίγα για το πώς να είναι «καλοί» γονείς.

Σε άλλα άρθρα έχουμε μιλήσει και αναπτύξει τις βασικές αρχές και αξίες που πρέπει να λαμβάνουν τα παιδιά από την παιδική ηλικία από το οικογενειακό τους περιβάλλον ώστε να γίνουν, όσο το δυνατόν, ευτυχισμένα, επιτυχημένα, αυτάρκη και να έχουν υγιή ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη. Αναλύσαμε, δηλαδή, το πόσο σημαντικές αξίες είναι αλλά και τους τρόπους που μπορείτε να τις μεταλαμπαδεύσετε στα παιδιάς σας, την αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση, την ψυχική ανθεκτικότητα, την αυτοπειθαρχία και τα όρια.

Τώρα θα προσθέσουμε άλλη μία βασική αξία, που σύμφωνα με μελέτες, όπως τη Μελέτη του Πανεπιστημίου του Michigan είναι σημαντικό και απαραίτητο να κατέχουν τα παιδιά, (βέβαια και όλος κόσμος!) ώστε να οδηγηθούν σε μια ευτυχισμένη και πετυχημένη ζωή. Και αυτή δεν είναι άλλη από την καλοσύνη!

Πολλοί έχουμε συνδέσει στο μυαλό μας την καλοσύνη με την αδυναμία. Όχι δεν αναφερόμαστε σε αυτού του τύπου καλοσύνης. Δεν πρέπει να συγχέουμε την καλοσύνη με τις καλές πράξεις που πηγάζουν από προσωπικές αδυναμίες και ανασφάλειες, όπως την ανάγκη για επιβεβαίωση, την ανάγκη για κοινωνική αποδοχή, τη χαμηλή αυτοεκτίμηση ή την ανεπάρκεια στη λήψη πρωτοβουλιών. Η καλοσύνη προϋποθέτει την αγάπη και τον σεβασμό πρωτίστως για τον ίδιο τον εαυτό και είναι πραγματικά μια αρετή που αξίζει να κατακτήσει κάθε παιδί.

Δυστυχώς τα παιδιά μεγαλώνουν σε μια εποχή μίσους και αδιαφορίας. Οι βασικοί κανόνες ευγενείας έχουν με κάποιο τρόπο ισοπεδωθεί, οι συνθήκες διαβίωσης αλλάζουν με ιλιγγιώδεις ρυθμούς, και δυστυχώς προς το χειρότερο, και ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε την πραγματικότητα είναι καθαρά ατομικός, όχι με την έννοια του εγωκεντρισμού, αν και αυτός μεσουρανεί, αλλά με εκείνη της επιβίωσης. Την ίδια στιγμή, το “νοιάξιμο”, η καλοσύνη και η ενσυναίσθηση χάνουν το υπόβαθρό τους, οδηγώντας μας να “κλεινόμαστε” περισσότερο στον εαυτό και το μικρόκοσμό μας. Εύλογο ερώτημα, εδώ, των γονέων: “Πώς γίνεται σε έναν τέτοιο κόσμο να διδάξω στο παιδί μου την ευγένεια και την καλοσύνη;”. Και όμως γίνεται!

Επίσης, πολλοί γονείς δίνουν μεγαλύτερη σημασία στους επαίνους των παιδιών τους, κάτι που θεωρούν ως ένα προσωπικό σημάδι δικής τους γονικής επιτυχίας και τις αποτυχίες των παιδιών τους ως αρνητική αντανάκλαση της δικής τους γονικής μέριμνας. Δυστυχώς, όπως έχουμε τονίσει επανειλημμένα, οι γονείς ενδιαφέρονται περισσότερο για τους βαθμούς των παιδιών τους, για τις επιδόσεις τους σε αθλήματα που μπορεί να συμμετέχουν κτλ. Ενδιαφέρονται για τη πρωτιά των παιδιών σε ότι καταπιάνονται και βάζουν σε δεύτερη μοίρα την προσωπική ευτυχία αλλά και την προσωπική επιλογή και τα προσωπικά ενδιαφέροντα  των παιδιών τους. Με άλλα λόγια οι γονείς προσέχουν περισσότερο τα ατομικά επιτεύγματα και την επιτυχία από οτιδήποτε άλλο. Όσο και να επαινούμε την καλοσύνη και την φροντίδα, δεν δείχνουμε στα παιδιά μας ότι εκτιμούμε αυτά τα χαρακτηριστικά.  Ίσως δεν θα έπρεπε να εκπλαγούμε τότε, ότι η καλοσύνη φαίνεται να είναι σε παρακμή. Το ίδιο αναδεικνύει και μια ανάλυση των ετήσιων Ερευνών Αμερικανών φοιτητών, που έδειξε μια σημαντική πτώση από 1979 ως το 2009 σε καλοσύνη και ενσυναίσθηση των αναγκών των γύρω τους.

Η έμφαση των γονέων στην σκληρότητα είναι εν μέρει μια ακούσια συνέπεια της επιθυμίας να συμπεριφέρονται τα αγόρια και τα κορίτσια περισσότερο ισότιμα. Ιστορικά, οι οικογένειες και τα σχολεία ενθάρρυναν τα κορίτσια να είναι ευγενικά και στοργικά, και τα αγόρια να είναι ισχυρά και φιλόδοξα. Σήμερα, οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί, δικαίως, επενδύουν περισσότερο χρόνο και ενέργεια στην ανατροφή της αυτοπεποίθησης και της ηγεσίας στα κορίτσια. Δυστυχώς, δεν υπάρχει η ίδια ορμή γύρω από την ανάπτυξη της γενναιοδωρίας και της προσφοράς βοήθειας, της μέριμνας και της καλοσύνης με άλλα λόγια, στα αγόρια. Το αποτέλεσμα είναι λιγότερη μέριμνα στη διδαχή της καλοσύνης και ενσυναίσθησης στον γενικότερο πίνακα, πλαίσιο.

Οι γονείς υποτίθεται ότι αφήνουν μια κληρονομιά για την επόμενη γενιά, αλλά κινδυνεύουμε να μην περάσουμε τη βασική αρετή της καλοσύνης. Πώς μπορούμε να τα πάμε καλύτερα;

Όταν τα παιδιά ξεκινούν το σχολείο, παρατηρούμε ότι πολλές από τις ερωτήσεις των γονέων  στο τέλος της ημέρας είναι για τα επιτεύγματα. «Κέρδισε η ομάδα σου;», «Πώς πήγε το τεστ;». Για να τους μεταλαμπαδεύσουμε ότι η καλοσύνη είναι μια βασική αξία, πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι πρέπει να της δώσουμε την ανάλογη προσοχή. Μπορούμε να ξεκινήσουμε αλλάζοντας τις ερωτήσεις μας. Για παράδειγμα, στο οικογενειακό τραπέζι, μπορείτε να ρωτάτε τα παιδιά σας τι έκαναν για να βοηθήσουν τους άλλους. Στην αρχή, το “δεν θυμάμαι” μπορεί να είναι η πρώτη αυθόρμητη απάντηση. Αλλά μετά από λίγο, θα αρχίσουν να δίνουν πιο συγκεκριμένες απαντήσεις. «Μοιράστηκα το σνακ μου με έναν φίλο που δεν είχε» για παράδειγμα, ή «Βοήθησα έναν συμμαθητή μου να κατανοήσει μια ερώτηση που έκανε λάθος σε ένα κουίζ». Θα αρχίσουν σιγά σιγά να αναζητούν ενεργά ευκαιρίες για να είναι χρήσιμοι και βοηθητικοί με τους γύρω τους.

Μπορείτε επίσης, ως γονείς, να μοιραστείτε δικές σας εμπειρίες και στιγμές αποτυχίας ως προς την καλοσύνη. Το να λες στα παιδιά σου, πως μετάνιωσες που δεν στεκόσουν όρθιος για ένα παιδί που εκφοβίστηκε, μπορεί να τους παρακινήσει να το κάνουν μια μέρα. Υπενθυμίζοντας μια στιγμή που παραιτήθηκες από μια ομάδα και εγκατέλειψες τους συμπαίκτες σου, μπορεί να προτρέψει τα παιδιά σου να σκεφτούν πιο προσεκτικά τις ευθύνες τους προς τους άλλους.

Να τονίσουμε, ότι ακόμη και τα μικρότερα παιδιά έχουν έμφυτη την κατανόηση, ενσυναίσθηση των αναγκών των άλλων. Θα έχετε παρατηρήσει, ότι παιδιά ακόμη και στην ηλικία του 1,5 έτους, ανυπομονούν να βοηθήσουν να στρώσετε το τραπέζι, να βοηθήσουν στο σκούπισμα κτλ. Παιδιά ακόμη και 2.5 ετών, θα δώσουν τη δική τους κουβέρτα σε κάποιον που κρυώνει. Εδώ, απλά χρειάζονται και τη δική σας ώθηση. Για παράδειγμα, όταν επαινείτε τα παιδιά σας και αναγνωρίζετε τη βοήθειά τους, είναι πιθανότερο να βοηθήσουν ξανά.

Μπορείτε επίσης, να ρωτήσετε τα παιδιά σας, πώς οι φίλοι τους συμπεριφέρονται στα άλλα παιδιά και πώς τα κάνουν να αισθάνονται. Αυτό είναι ένα σημείο εκκίνησης για την ανάπτυξη φίλων με παιδιά που έχουν συμβατές αξίες, δηλαδή σεβασμό, καλοσύνη, ενσυναίσθηση. Λέμε στα παιδιά μας ότι δεν πρέπει να κάνουν παρέα με τα ‘’δημοφιλή’’ παιδιά που χλευάζουν και κοροϊδεύουν άλλα παιδιά. Αντίθετα εκεί, θα πρέπει να παίρνουν θέση και να βοηθούν τα παιδιά που βρίσκονται σε δύσκολη και ευάλωτη θέση. Στην πραγματικότητα, η διδασκαλία των παιδιών να νοιάζονται για τους άλλους μπορεί να είναι ο καλύτερος τρόπος για να τους προετοιμάσετε για μια επιτυχημένη, ικανοποιητική και ευτυχισμένη ζωή.

Πολλές μελέτες, όπως και η Μελέτη του Michigan, δείχνουν ότι τα παιδιά που βοηθούν τους άλλους καταλήγουν να επιτυγχάνουν περισσότερα από αυτούς που δεν το κάνουν. Να επιτυγχάνουν σε όλους τους τομείς, όπως στο σχολείο, στην εργασία, στις σχέσεις κτλ. Εν μέρει, αυτό μπορεί να οφείλεται στο ότι η μέριμνα για τους συνανθρώπους προωθεί υποστηρικτικές σχέσεις και βοηθά στην πρόληψη της κατάθλιψης. Οι μαθητές που νοιάζονται για τους άλλους τείνουν επίσης να βλέπουν την εκπαίδευσή τους ως προετοιμασία για τη συμβολή τους στην κοινωνία, μια προοπτική που τους εμπνέει να επιμένουν ακόμα και όταν οι σπουδές είναι βαρετές. Στην ενηλικίωση, οι γενναιόδωροι άνθρωποι κερδίζουν υψηλότερα εισοδήματα, καλύτερες κριτικές επιδόσεων και περισσότερες πιθανότητες προαγωγής από τους λιγότερο γενναιόδωρους ομολόγους τους. Αυτό μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι το νόημα που βρίσκουν βοηθώντας άλλους οδηγεί σε ευρύτερη μάθηση και βαθύτερες σχέσεις, και τελικά σε μεγαλύτερη δημιουργικότητα και παραγωγικότητα.

Αλλά η καλοσύνη μπορεί, επίσης, να κάνει τα παιδιά ευτυχισμένα στο εδώ και τώρα. Είναι μια μορφή ψυχικής δύναμης και τα οφέλη της είναι πλέον και επιστημονικά αποδεδειγμένα. Μερικά παραδείγματα: Aυξάνει την ικανότητα ουσιαστικής συσχέτισης με τους άλλους, καθώς ενεργοποιεί τη συναισθηματική ταύτιση, ενισχύει τη συνεργατικότητα και τονώνει την αυτοπεποίθηση. Βοηθάει στην παραγωγή της ωκυτοκίνης (ή οξυτοκίνης), γνωστή και ως «ορμόνη της αγάπης», η οποία ανάμεσα στα πολλά οφέλη που προσφέρει στον οργανισμό, είναι υπεύθυνη για την ενίσχυση αισθημάτων ικανοποίησης και ευχαρίστησης, μειώνοντας ταυτόχρονα το άγχος. Λειτουργεί σαν φυσικό αντικαταθλιπτικό, αφού φαίνεται ότι επιδρά στην αύξηση της σεροτονίνης στον οργανισμό, η οποία βοηθάει παράλληλα τόσο στη μνήμη, όσο και στη συγκέντρωση. Προσφέρει μια αισιόδοξη οπτική και ενισχύει την εκτίμηση που έχει το άτομο για τους άλλους και για το περιβάλλον γύρω του, αναπτύσσοντας τη δημιουργική σκέψη.

Φυσικά, πρέπει να ενθαρρύνουμε τα παιδιά να κάνουν το καλύτερό τους και να υπερηφανεύονται για τα επιτεύγματά τους – αλλά η καλοσύνη δεν απαιτεί να θυσιάζονται αυτά τα πράγματα! Η πραγματική δοκιμασία της ανατροφής δεν είναι αυτό που επιτυγχάνουν τα παιδιά σας, αλλά το ποιοί γίνονται και πώς συμπεριφέρονται στους άλλους. Αν τους διδάξετε να είναι ευγενικοί, δεν θα βοηθήσετε μόνο στην επιτυχία των παιδιών σας αλλά και των παιδιών γύρω τους. Θα μιμούνται το παράδειγμά τους και μπορεί η επόμενη γενιά επιτέλους να αλλάξει. Να υπάρχει πια ανθρωπιά σε αυτόν τον κόσμο και όχι άλλο ατομικισμός, εγωκεντρισμός και το ‘’πατάω επί πτωμάτων’’. Φαντάζει ουτοπικό;! Στα χέρια μας είναι!! Η καλοσύνη είναι μεταδοτική και μαθαίνεται μέσα από τα βιώματα!

  

Μερικές συμβουλές για το πώς να τους διδάξετε την καλοσύνη

 Επαινέστε πρώτα την καλοσύνη και μετά την επιτυχία

Μπορείτε να κρατήσετε ένα ημερολόγιο (νοητό ή μη) και να σημειώνετε πόσες φορές επαινέσατε το παιδί σας για την καλοσύνη του. Ας φροντίσετε να είναι τρεις φορές περισσότερες από τις φορές που το επαινέσατε για κάποιο επίτευγμά του.  Ας ρωτήσετε το παιδί σας πώς έδειξε την καλοσύνη του μέσα στη μέρα, όχι απλά πώς τα πήγε σε ένα τεστ ή σε κάποια άλλη «εξέταση». Αναφορικά με τα επιτεύγματα, ας δώσετε έμφαση στο «πώς» τα κατάφερε το παιδί, όχι στο τι ακριβώς κατάφερε. Αν τα κατάφερε με καλοσύνη, ας το επαινέσετε ακόμα περισσότερο.

Δώστε ευκαιρίες στο παιδί σας να «εξασκήσει» την καλοσύνη του

Κάθε στιγμή μπορεί να είναι μια καλή ευκαιρία για καλοσύνη. Για παράδειγμα, μπορείτε να προτείνετε στο παιδί μας, το φαγητό που δεν έφαγε στο εστιατόριο να το δώσει αργότερα σε ένα αδέσποτο σκυλάκι ή όταν σταματάτε στον δρόμο να του πάρετε κάτι να φάει, ας πάρετε και κάτι ακόμα για έναν άστεγο.

Κάντε ευκαιρία για μάθημα το αντίθετο της καλοσύνης

Θα υπάρξουν στιγμές που στο παιδί σας θα φερθούν με συμπεριφορά άσχημη, εντελώς αντίθετη της καλοσύνης. Μπορείτε να δείτε αυτό σαν ευκαιρία για να συζητήσετε μαζί του, το πώς ένιωσε και αν του άρεσε αυτό που ένιωσε. Είναι μια ιδανική ευκαιρία για να δώσετε ένα σημαντικό μάθημα: «Ξέρω ότι πληγώθηκες που σου φέρθηκαν έτσι και πρέπει να είναι απαίσιο αυτό το συναίσθημα. Λυπάμαι πολύ. Δεν θα ήθελες, όμως, να κάνεις εσύ κάποιον να νιώσει τόσο άσχημα, σωστά;». Μπορείτε εδώ να χρησιμοποιήσετε, όπως αναφέραμε παραπάνω, το μοίρασμα δικών σας εμπειριών αποτυχίας ως προς την καλοσύνη και να τονίσετε το πόσο μετανιώσατε για αυτό και τι θα θέλατε, τι θα έπρεπε να είχατε κάνει τότε.

Δώστε το καλό παράδειγμα

Τα παιδιά, όπως πολύ καλά γνωρίζουμε, μιμούνται τις συμπεριφορές και το λεξιλόγιο πρωτίστως των γονέων τους και τα απορροφούν όλα σαν σφουγγάρια. Οπότε, μπορείτε για παράδειγμα, όταν μπαίνετε σε ένα μαγαζί και παρατηρήσετε ότι κάποιος άλλος έρχεται από πίσω σας σας, να κρατήσετε την πόρτα για να περάσει. Όταν βλέπετε κάποιον να πετάει σκουπίδι στο δρόμο, να το δείτε σαν ευκαιρία για ένα μάθημα καλής συμπεριφοράς στο παιδί σας, ως προς την προστασία του περιβάλλοντος και να του τονίσετε το πόσο σημαντικό είναι.

Όσο πιο συνεπείς είμαστε στον τρόπο που δείχνουμε την καλοσύνη μας και στο να τονίζουμε τις επιπτώσεις που έχει η απουσία αυτής, τόσο περισσότερο δημιουργούμε μια «συνήθεια». Η συνήθεια της καλοσύνης είναι αυτό που θα οδηγήσει τα παιδιά μας στην επιτυχία, περισσότερο από οτιδήποτε άλλο!

  

Σχετικά Αποφθέγματα

  • «Ο κόσμος που ζούμε είναι υπερβολικά επικίνδυνος, όχι εξαιτίας αυτών που κάνουν κακό, αλλά εξαιτίας αυτών που βρίσκονται εκεί δίπλα και τους το επιτρέπουν». Άλμπερτ Αϊνστάιν
  • «Ο καλύτερος τρόπος να κάνετε καλό στα παιδιά σας, είναι να τα κάνετε ευτυχισμένα». Όσκαρ Ουάιλντ
  • «Τα παιδιά σας θα γίνουν ότι είστε , οπότε γίνετε ότι θέλετε να γίνουν». David Bly