Ανθρώπινες Σχέσεις, Συμπεριφορά, Ψυχική υγεία

Πρόκληση πυρκαγιάς από εμπρησμό: Η σκοτεινή πλευρά της ανθρώπινης φύσης

Aπό Ανδρονίκη Λάππα, 

Εμπρησμός…Μια εικόνα, χιλιάδες αρνητικά συναισθήματα. Βρισκόμενοι στην καρδιά του καλοκαιριού το μυαλό μας πηγαίνει αναπόδραστα εκτός από τις όμορφες καλοκαιρινές εικόνες σε όλες εκείνες τις πυρκαγιές που συγκλόνισαν την διεθνή αλλά και την ελληνική κοινωνία. Μνήμες ανασύρονται από το μακρινό αλλά και από το πρόσφατο παρελθόν και τα ερωτήματα ζητούν απαντήσεις.

Η Ελλάδα είναι μια χώρα μεσογειακή, περιστοιχίζεται από βουνά και καταγάλανες ακτές ενώ το ειδυλλιακό τοπίο συμπληρώνουν πευκόφυτες εκτάσεις και κάθε λογής εκτάσεις πρασίνου. Πρόκειται στην ουσία για έναν φυσικό πνεύμονα, που εκτός από καλαισθησία συμβάλλει στην ισορροπία του οικοσυστήματος. Πως να εξηγήσουμε λοιπόν ότι εκατοντάδες εκτάσεις γης καίγονται κάθε χρόνο; Πυρκαγιά από φυσικά αίτια ή εμπρησμός; Είναι το πρώτο ερώτημα που απασχολεί τους επαΐοντες αλλά και τους πολίτες. Εν αντιθέσει με την πυρκαγιά από φυσικά αίτια που ο τρόπος και ο λόγος εκδήλωσης της πυρκαγιάς είναι προφανής, ο εμπρησμός συνίσταται στην πρόκληση πυρκαγιάς από ανθρώπινα αίτια.

Ειδικότερα, επιχειρώντας να χαρτογραφήσουμε τα βαθύτερα αίτια που οδηγούν έναν άνθρωπο στην πράξη του εμπρησμού αντιλαμβανόμαστε ότι η γενεσιουργός αιτία δεν είναι μόνο μία και καθώς κάθε περίπτωση είναι μεμονωμένη, θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι ιδιαίτερες κάθε φορά συνθήκες. Σταχυολογώντας ενδεικτικά τα αίτια του εμπρησμού και σύμφωνα με τις κατηγοριοποιήσεις διεθνών οργανισμών, ως κίνητρα εντοπίζουμε:

  • Ψυχολογικά αίτια μεταξύ των οποίων συναισθηματική συγκίνηση, διέγερση και έξαψη, όπου ο δράστης είτε είναι σε μικρότερη ηλικία είτε σε μεγαλύτερη, αισθάνεται ρίγος στην θέα της φωτιάς ενώ ταυτόχρονα σε ορισμένες περιπτώσεις επιχειρεί να εμπλακεί στην κατάσβεσή της ώστε να λάβει τα εύσημα ως «ήρωας», γεγονός που θα εντείνει την συναισθηματική ένταση που νιώθει, την διέγερση και το ρίγος που αρχικά τον ώθησε στην πρόκληση της πυρκαγιάς.
  • Την εκδίκηση, κατά την επίδραση της οποίας ο δράστης διακατέχεται από έντονο θυμό τον οποίο και διοχετεύει μέσω της πρόκλησης πυρκαγιάς εναντίον προσώπων, οργανισμών ή θεσμών που θεωρεί ότι τον αδίκησαν. Στην ουσία με αυτόν τον τρόπο, αισθάνεται ότι έχει την εξουσία να τιμωρήσει όσους ο ίδιος θεωρεί ότι τον αδίκησαν ή αδικούν κάποιον άλλον χωρίς αυτό να σημαίνει ότι ισχύει πράγματι.
  • Το κέρδος, όπου ο δράστης επιχειρεί να προσπορίσει οικονομικό όφελος πχ είσπραξη αποζημίωσης από την καταστροφή ιδιοκτησίας κ.ο.κ.
  • Την τρομοκρατία, όπου οι δράστες υποκινούνται από εξτρεμιστικές ιδεολογίες ώστε να πλήξουν ένα κράτος.
  • Την απόκρυψη άλλου εγκλήματος, όταν δηλαδή ο δράστης επιχειρεί να καταστρέψει τα αποδεικτικά στοιχεία μίας εγκληματικής πράξης του μέσω της πρόκλησης πυρκαγιάς πχ σε περίπτωση ανθρωποκτονίας.

 

Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις που ο εμπρησμός προκαλείται μεν από ανθρώπινα αίτια όχι όμως με δόλο. Πρόκειται δηλαδή για περιπτώσεις κατά τις οποίες προκαλείται πυρκαγιά με ανθρώπινη παρέμβαση χωρίς όμως ο υπεύθυνος για την πρόκληση της να έχει κακή πρόθεση. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η εκπόνηση εργασιών έξω στην φύση που όμως σε συνδυασμό με άλλους παράγοντες (πχ υψηλές θερμοκρασίες κτλ) συνθέτουν ένα εύφλεκτο σκηνικό που τελικά πυροδοτεί την πυρκαγιά. Σε αυτές τις περιπτώσεις γίνεται λόγος για εμπρησμό από αμέλεια.

 

Όπως προαναφέρθηκε, τα αίτια πρόκλησης εμπρησμού ποικίλουν και στο παρόν άρθρο αναφέρονται μόνο ενδεικτικά. Ωστόσο εύλογα αντιλαμβανόμαστε πως η διερεύνηση τους αποτελεί μια σύνθετη διαδικασία. Συμπληρωματικά με τα παραπάνω, πολλές είναι οι κατηγοριοποιήσεις που έχουν προταθεί για τους εμπρηστές, μεταξύ των οποίων, ο εμπρηστής υποκινούμενος από ψυχολογικά αίτια, ο περιστασιακός εμπρηστής, ο κατ’ επάγγελμα εμπρηστής, ο κατά συρροή εμπρηστής κ.ο.κ. Κάθε περίπτωση ωστόσο είναι ξεχωριστή και ως τέτοια θα πρέπει να μελετάται. Κάτω δηλαδή από τις ιδιαίτερες συνθήκες και τους παράγοντες που επενεργούν σε ένα συγκεκριμένο κάθε φορά άτομο.

 

Ο εμπρησμός ως πράξη επιφέρει σε κάθε περίπτωση ολέθριες επιπτώσεις όχι μόνο για το περιβάλλον αλλά και για τους πολίτες μιας χώρας. Γιατί είναι πληγή για ένα κράτος να καίγονται τα εδάφη του, οι πνεύμονες ζωής του, τα ζώα που συνθέτουν το οικοσύστημά του. Είναι όμως βαθύτατη πληγή να καίγονται οι άνθρωποι του, ανθρώπινες ζωές που έτυχε να βρίσκονται την λάθος στιγμή σε ένα μέρος. Γιατί πως αλλιώς να κατανοήσει ο ανθρώπινος νους και η ψυχή ενός ανθρώπου τον αβάσταχτο πόνο ενός τέτοιου χαμού; Ακριβώς λόγω του τρόπου που εκδηλώνεται, η πυρκαγιά που προκύπτει από εμπρησμό δεν γίνεται πάντα άμεσα αντιληπτή από τους πολίτες και τις Αρχές. Ως εκ τούτου πολύ γρήγορα λαμβάνει μεγάλες διατάσεις ενώ όταν στην καταστροφική της μανία συνεπικουρούν και απρόβλεπτοι παράγοντες όπως οι καιρικές συνθήκες (θυελλώδεις άνεμοι),  η ύπαρξη εύφλεκτων υλικών, η αναζωπύρωση σε δύσβατες περιοχές, οι συνέπειες είναι απρόβλεπτες.

 

    Για την προστασία του οικοσυστήματος αλλά και της ανθρώπινης ζωής, είναι σημαντική όχι μόνο η επάνδρωση των αρμόδιων Αρχών με το κατάλληλο προσωπικό και η ενίσχυση τους με εξειδικευμένο εξοπλισμό, αλλά και η ευαισθητοποίηση των πολιτών σε ζητήματα προστασίας του περιβάλλοντος και της ζωής από την πρόκληση πυρκαγιάς. Η χώρα πολλές φορές θρήνησε ζωές στο πέρασμα μιας καταστροφικής πυρκαγιάς ενώ το πρόσφατο παρελθόν μας απέδειξε ότι είναι προτιμότερη η πρόληψη και πως η φύση πρέπει να αντιμετωπίζεται με σεβασμό.