Τεχνολογία

Βιντεοσκόπηση σχολικών μαθημάτων: Ένας γρίφος για δυνατούς λύτες

Aπό την Ανδρονίκη Λάππα,

Στον απόηχο των πρόσφατων εξελίξεων και με αφορμή τα μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης που επιβλήθηκαν και στην χώρα μας, όλοι οι τομείς της καθημερινότητας των πολιτών κλήθηκαν να προσαρμοστούν, να εκσυγχρονιστούν στα νέα δεδομένα. Οι αλλαγές άλλοτε θετικές και άλλοτε αρνητικές, αποτέλεσαν ουκ ολίγες φορές αντικείμενο συζητήσεων μεταξύ των ειδικών αλλά και των πολιτών. Σε ορισμένες περιπτώσεις έγιναν αποδεκτές από τους τελευταίους ενώ σε άλλες περιπτώσεις προβληματίζουν τους πολίτες εγείροντας ζητήματα προστασίας ζωτικών δικαιωμάτων τους.

Ενδεικτικό παράδειγμα αποτελεί το ζήτημα της βιντεοσκόπησης των σχολικών μαθημάτων σε απευθείας μετάδοση, ώστε οι μαθητές που αδυνατούν να είναι παρόντες στην σχολική αίθουσα να παρακολουθούν σε πραγματικό χρόνο την διδασκαλία του μαθήματος και να υποβάλλουν τις ερωτήσεις ή τα σχόλια τους προς τον καθηγητή. Αμέσως θα αναρωτηθούμε ωστόσο που είναι το κακό σε αυτό; Γιατί να μην έχει και ο μαθητής που αδυνατεί να παρακολουθήσει δια ζώσης το μάθημα, την δυνατότητα να το παρακολουθήσει εξ αποστάσεως αλλά και να συζητήσει με το δάσκαλο τυχόν προβληματισμούς του, όπως θα έκανε εάν βρισκόταν στην τάξη;

Για να απαντήσουμε στο παραπάνω ερώτημα, θα πρέπει να αναλογιστούμε αφενός το πως η χώρα βρέθηκε από την αναλογική μορφή διδασκαλίας στην ψηφιακή και αφετέρου τι σημαίνει στην πράξη η χρήση εξοπλισμού live αναμετάδοσης σε μία σχολική τάξη.

    Είναι αλήθεια πως η Ελλάδα αποτελεί μια χώρα που το εκπαιδευτικό της σύστημα βασίζεται, σχεδόν εξ ολοκλήρου, σε αναλογικές μορφές διδασκαλίας. Από τις πρώτες τάξεις του δημοτικού έως το πανεπιστήμιο, η εκπαίδευση των μαθητών και των φοιτητών βασίζεται στην διδασκαλία εντός της σχολικής ή πανεπιστημιακής αίθουσας, στην χρήση σχολικών βιβλίων ή βοηθημάτων σε έντυπη μορφή, στην τήρηση χειρόγραφων σημειώσεων και στην ανταλλαγή απόψεων, προβληματισμών ή υποβολή ερωτήσεων προς τον καθηγητή δια ζώσης, εντός του σχολικού ή πανεπιστημιακού χώρου. Με αφορμή τις πρόσφατες εξελίξεις και στην χώρα μας, ο εκπαιδευτικός τομέας κλήθηκε επίσης να προσαρμοστεί. Η αναλογική μορφή διδασκαλίας αντικαταστάθηκε προσωρινώς από την ψηφιακή διδασκαλία και η τηλεκπαίδευση αποτέλεσε μέρος της καθημερινότητας των μαθητών στην προσπάθεια να συνεχιστεί απρόσκοπτα εκπαίδευση τους.

Με την σταδιακή άρση των μέτρων κοινωνικής αποστασιοποίησης και την επίσης σταδιακή επαναφορά των μαθητών στις σχολικές αίθουσες, ανέκυψαν ερωτήματα αναφορικά με την συμμετοχή ευάλωτων μαθητών στην εκπαιδευτική διαδικασία. Ως εκ τούτου, η πρόταση για βιντεοσκόπηση των μαθημάτων σε απευθείας μετάδοση φάνηκε μονόδρομος. Είναι όμως πράγματι έτσι; Είναι πράγματι τόσο απλά τα πράγματα; Γιατί μπορεί η ζωντανή αναμετάδοση των σχολικών μαθημάτων να αποτελεί μια κατά το δυνατόν αποδοτική λύση για τους μαθητές που χρειάζεται να παραμείνουν στο σπίτι, όμως τι ισχύει για τους υπόλοιπους μαθητές και τα δικαιώματα τους; Αντιδράσεις εγείρονται αναφορικά με την προστασία των υπόλοιπων μαθητών. Μπορείς να υποχρεώσεις έναν ανήλικο μαθητή να φαίνεται σε μια ζωντανή αναμετάδοση, χωρίς ο ίδιος να το επιθυμεί; Ακόμα και αν ο μαθητής όμως δεν έχει αντίρρηση με την βιντεοσκόπηση του, πως θα προλάβουμε ένα άστοχο σχόλιο ή τυχόν άτυχες στιγμές ενός μαθητή που ενδεχομένως να χρησιμοποιηθούν με κακόβουλο ή περιπαικτικό τρόπο και να τον φέρουν σε δύσκολη θέση; Το υλικό αυτό θα μπορεί αργότερα να αποθηκευτεί και να αποτελέσει αντικείμενο επεξεργασίας ή διανομής από τρίτους; Είναι μερικά μόνο από τα ερωτήματα που απασχολούν την εκπαιδευτική κοινότητα αλλά και ευρύτερα τους πολίτες.

Η παιδαγωγική διαδικασία αποτελεί μια διαδικασία σύνθετη αλλά ταυτόχρονα μοναδική. Που οφείλει να μένει αναλλοίωτη και να μην υπόκειται σε περιορισμούς που βάλουν τον ουσιαστικό διάλογο και την ανταλλαγή απόψεων, τον αυθορμητισμό, την φυσική εξέλιξη του μαθήματος. Γιατί ακόμα και αν παραβλέψουμε την επιθυμία του ίδιου του καθηγητή -μιας και ενδέχεται και ένας καθηγητής να μην επιθυμεί την βιντεοσκόπηση του- το μάθημα μέσα στην τάξη οφείλει να διαπνέεται από ανοιχτό διάλογο, κλίμα εμπιστοσύνης μεταξύ καθηγητή και μαθητή, αλληλεγγύη μεταξύ των μαθητών. Όχι φόβο. Εάν ο μαθητής φοβάται να εκφράσει τις σκέψεις του υπό τον φόβο να δεχτεί κοροϊδία ή να έχει μια άτυχη στιγμή που αργότερα θα χρησιμοποιηθεί από τρίτους με κακοπροαίρετο τρόπο ή ακόμα και αν ο καθηγητής περιορίζεται στον τρόπο έκφρασης και διδασκαλίας του, τότε και η εκπαιδευτική διαδικασία δεν θα επιτελεί τον ουσιαστικό σκοπό της.

Οι κίνδυνοι που απορρέουν από  τη χρήση εξοπλισμού αναμετάδοσης στην εκπαιδευτική διαδικασία για τα δικαιώματα των μαθητών και των εκπαιδευτικών, αναγνωρίζονται στο πρόσφατο Δελτίο Τύπου[1] της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα. Όπως αναφέρεται στο Δελτίο Τύπου, ο σκοπός της επεξεργασίας προσωπικών δεδομένων στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής διαδικασίας και λόγω των κοινωνικών εξελίξεων  είναι κατ’ αρχήν νόμιμος. Ωστόσο η Αρχή επισημαίνει ότι θα πρέπει να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα για την διασφάλιση της προστασίας των προσωπικών δεδομένων τόσο των μαθητών όσο και των εκπαιδευτικών καθώς και να διενεργηθεί σχετική μελέτη για τον αντίκτυπο της διαδικασίας στα δικαιώματα των τελευταίων.

Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να αναζητηθεί μια «χρυσή τομή», μια κοινή λύση μεταξύ των δύο μερών. Στόχος είναι πρωτίστως η προστασία των μαθητών και η διασφάλιση της απρόσκοπτης πρόσβασης τους στην εκπαιδευτική διαδικασία. Ως εκ τούτου, θα πρέπει να εξευρεθεί μια λύση δίκαιη και αποδοτική για όλους τους μαθητές. Μια λύση που θα προασπίζει τα δικαιώματα αλλά και το βέλτιστο συμφέρον των μαθητών. Ένας εποικοδομητικός διάλογος μεταξύ των δύο μερών, σίγουρα μπορεί να φέρει σπουδαία αποτελέσματα.

 Με την ευχή, σύντομα, όλοι οι μαθητές να επιστρέψουν στις σχολικές αίθουσες με ασφάλεια και να σχεδιάσουν ξανά  τα μελλοντικά τους βήματα.

[1]https://www.lawspot.gr/nomika-nea/prosopika-dedomena-enimerosi-tis-apdph-gia-tin-ex apostaseos-didaskalia-me-ilektronika